Ten oosten in de gemeente Hoogeveen ligt de veenkolonie Nieuwlande, een klein, groen dorpje, zoals zovele in Drenthe. Een muurtje met daarin een oorkonde doet vermoeden dat Nieuwlande minder doorsnee is dan je denkt. Deze oorkonde is van Yad Vashem, de Israëlische organisatie voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de Holocaust. Yad Vashem heeft Nieuwlande bestempeld als “Rechtvaardigen onder de Volkeren” Het dorp kreeg deze onderscheiding omdat tijdens de oorlog vele (over het exacte aantal bestaat onduidelijkheid) Joden, in en rondom het dorp, een onderduikadres kregen en daardoor de oorlog overleefden.
Sleutelfiguren van deze, en andere verzetsdaden, waren onder andere Johannes Post, Arnold Douwes en Max Leons. Douwes haalde op zijn fiets Joodse onderduikers van heinde en verre naar Nieuwlande vertelt Henk Kremer, één van 55 vrijwilligers van onderduikmuseum De Duikelaar. De Duikelaar is gehuisvest in een voormalig schoolgebouw en wordt gerund door inwoners van Nieuwlande. Vanwege de coronacrisis is het museum gesloten maar van stilzitten is geen sprake. Vrijwilligers zijn drukdoende om één van de lokalen te transformeren tot een beleef-expositie voor kinderen. Wonen in een aanrechtkastje, hoe voelt dat? Kan je wel lekker liggen in zo’n kastje? Hoe moet je spelen in zo’n kleine ruimte en is het niet eng in het donker? Vragen die kinderen zichzelf kunnen stellen terwijl ze de onderduikplekken kunnen betreden.
Leesvoer!! 
De bijbeltekst die Nieuwlande in praktijk bracht 
Amerikaanse onderscheiding van Johannes Post
Voorzitter Jan Dontje, die overigens niet uit Nieuwlande komt maar uit Westerbork, vertelt hoe belangrijk het is om kinderen te vertellen over de oorlog. Er ontstaat een gesprek over hoe de WOII steeds verder op de achtergrond raakt nu vrijwel alle overlevenden zijn overleden. Na de oorlog klonk eensluidend in Europa: dit nooit weer maar dat geluid verliest aan kracht. De na-oorlogse Europese eensgezindheid staat stevig onder druk van hernieuwde nationalistische sentimenten. Ik vertel de bestuursleden dat ik me kwaad maak over de vergelijking van de aanpak van de coronacrisis met de oorlog. Ja, er is een avondklok, maar nee, je wordt niet doodgeschoten als je die overtreedt. Ja er is een noodwet, maar deze is uitgevaardigd door een gekozen kabinet en niet door een vijandige bezetter. En ja, sommige mensen vinden de maatregelen zwaar maar nee, het is op geen enkele wijze te vergelijken met een stelselmatige, gestructureerde vernietiging van miljoenen onschuldige mensen.
Tussen de foto’s van de familie Post en de edities van de handgemaakte verzetskrant “de Duikelaar” spraken we over hoe mensen verschillend reageren in noodsituaties en hoe je tot bepaalde keuzes komt. Dat heel Nieuwlande meewerkte aan de verzetsdaden had verschillende redenen. Ten eerste de geografie, Nieuwlande was waterrijk en slecht bereikbaar. Weinig aantrekkelijk dus voor de nazi’s. In de tweede plaats speelde de veenkoloniale cultuur van de inwoners een rol, eigengereidheid en zwijgzaamheid zitten in de volksaard. Overal in Nederland werden onderduikers verraden door buren, vrienden of zelfs familieleden. In Nieuwlande werd niet één onderduikadres verraden. Henk Kremer zegt daarover: “In Nieuwlande bemoeide je je niet met elkaar. Als je iets opmerkelijks zag dan werd daarover gezwegen”. Dit zwijgen heeft vele levens gered.
Tip: rondom het museum is een fiets en wandelroute die je langs het onderduikershol van Johannes Post voert. Voor meer informatie: zie de website van Onderduikmuseum de Duikelaar